Cảnh tâm tình của Như Quỳnh với Triều Vỹ

Trần Anh Hùng - Đạo diễn Việt thành công nhất tại LHP Cannes

Không ồn ào và dùng chiêu trò để nổi bật, thế nhưng Trần Anh Hùng chính là đạo diễn Việt thành công nhất với giải thưởng cao quý từ LHP Cannes.

Trần Anh Hùng là một trong những đạo diễn điện ảnh người Việt giành được nhiều giải thưởng uy tín và danh giá nhất từ trước đến nay. Ở ông không có sự ồn ào, chiêu trò mà giới showbiz Việt vẫn hay có mà thay vào đó là một thái độ trách nhiệm với công việc và một cái tâm thật sự với nghệ thuật điện ảnh đương đại.

Ra mắt ấn tượng tại LHP Cannes 1993

Sinh năm 1962, Trần Anh Hùng tiếp xúc với nền điện ảnh đương đại đậm chất nghệ thuật của Pháp từ khá sớm. Anh quyết tâm theo con đường điện ảnh khi thi vào ngôi trường danh giá École Louis-Lumière. Tốt nghiệp xuất sắc với phim ngắn "Người thiếu phụ Nam Xương" (lấy cảm hứng từ Truyền kỳ mạn lục), Trần Anh Hùng có những cơ sở ban đầu để đặt chân vào nền điện ảnh đương đại Pháp đang khá sôi động.

Đạo diễn Trần Anh Hùng

Năm 1993, Trần Anh Hùng bắt tay vào thực hiện bộ phim Mùi đu đủ xanh, lấy bối cảnh Sài Gòn những năm 50, với những nhân vật có những mảnh đời khác nhau sống trong một gia đình tư sản giữa chốn phồn hoa. Đây là bộ phim dài đầu tiên và cũng là tác phẩm thành công nhất của Trần Anh Hùng, thu về được nhiều giải thưởng quốc tế danh giá cũng như nhiều lời khen ngợi về ngôn ngữ điện ảnh.

Với bộ phim này, Trần Anh Hùng đã được trao giải Máy quay vàng cho quay phim xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Cannes 1993 và Giải César cho phim đầu tay xuất sắc nhất tại lễ trao giải César của Viện Hàn lâm Nghệ thuật và Kỹ thuật Điện ảnh Pháp. Đây là bộ phim đạt giải cao nhất tại LHP Cannes cho một đạo diễn Việt. Dù thật tiếc đã không đoạt giải, nhưng cho tới nay, Mùi đu đủ xanh cũng là tác phẩm duy nhất đại diện cho điện ảnh Việt Nam lọt vào danh sách đề cử của Giải Oscar cho phim ngoại ngữ hay nhất,

Đây không chỉ là niềm tự hào của riêng bản thân Trần Anh Hùng mà còn là niềm tự hào chung của nền điện ảnh Việt Nam - một nền điện ảnh vẫn còn có khoảng cách với làng nghệ thuật thứ 7 thế giới. Thành công của bộ phim cũng khiến cho giới chuyên môn thế giới sửng sốt với một đạo diễn được vinh danh khi còn rất trẻ.

Poster phim Mùi đu đủ xanh

Những bộ phim nổi danh toàn cầu

Mùi đu đủ xanh khiến cho tên tuổi Trần Anh Hùng được biết đến rộng rãi. Người ta đã coi anh như một đạo diễn đầy triển vọng của làng điện ảnh Pháp nói riêng và thế giới nói chung. Thành công vang dội của Mùi đu đủ xanh đã giúp cho Anh Hùng có thêm kinh phí để thực hiện bộ phim tiếp theo: Cyclo (Xích lô). Bộ phim nói về cuộc sống khó khăn của những người làm nghề đạp xích lô tại TP. HCM với sự tham gia của ngôi sao Hồng Kông Lương Triều Vỹ.

Xích lô cũng thành công vang dội như "người anh đi trước" Mùi đu đủ xanh khi giành giải thưởng danh giá Sư tử vàng cho phim hay nhất tại Liên hoan phim Venezia 1995. Khi đó, Anh Hùng mới chỉ 33 tuổi và trở thành một trong những đạo diễn trẻ nhất chiến thắng ở liên hoan phim này. Tên tuổi anh được nhiều nhà phê bình phim trên thế giới biết đến và coi như một hiện tượng của điện ảnh Pháp.

Sau 2 thành công lớn khi làm phim về Sài Gòn, Trần Anh Hùng chuyển qua miêu tả vẻ đẹp của Hà Nội qua tác phẩm thứ 5 trong sự nghiệp: Mùa hè chiều thẳng đứng. Bộ phim này tuy không giành được giải thưởng nào song cũng được giới chuyên môn đánh giá cao về tính nghệ thuật và những cảnh quay đẹp, đầy sáng tạo, khai thác được những góc khuất khá mới mẻ của Hà Nội.

Trần Anh Hùng chỉ đạo diễn xuất trên phim trường Rừng Na Uy

Năm 2008, Trần Anh Hùng được chấp thuận chuyển thể tiểu thuyết kinh điển Rừng Na Uy của nhà văn Nhật Murakami. Đây là bộ phim nghệ thuật mà Trần Anh Hùng đi sâu vào miêu tả hiện thực cuộc sống của giới trẻ Nhật những năm 60. Phá cách khá lớn so với tiểu thuyết gốc, Anh Hùng đã thổi vào phim những "con người mới, những cảnh đời mới", những sự "duyên dáng" mà theo ông là "vẻ đẹp tâm hồn, chạm vào cảm xúc người xem".

Người "bó tay" với phim thị trường

Rong ruổi trên con đường điện ảnh nghệ thuật đương đại, Trần Anh Hùng chạm đến trái tim người xem bởi cách làm phim khác lạ. Với phương châm "Nghệ thuật là sự thật được đeo mặt nạ", Trần Anh Hùng khước từ cách làm phim kể chuyện, lối mòn kiểu truyền thống, đi theo kiểu làm phim mới với ngôn ngữ điện ảnh mới: Đánh mạnh vào cảm giác của người xem khiến họ thưởng thức chúng không phải bằng cái đầu duy lý nữa mà bằng cảm giác của ngôn ngữ cơ thể.

Không đao to búa lớn, cũng không dùng những chiêu trò để câu khách cho phim, Trần Anh Hùng tôn trọng khán giả bởi cách làm phim có trách nhiệm và dồn toàn tâm toàn sức cho "đứa con tinh thần" của mình. Anh chấp nhận làm những bộ phim tốn kém kinh phí vài triệu đô với thời gian quay hàng năm trời mà không màng tới lợi nhuận. Bởi những bộ phim anh làm ra không phải để "công phá phòng vé" mà là để chạm tới tim người xem, mang lại cho khán giả những cảm xúc, trải nghiệm "đầy tê tái".

Trở về TP. Hồ Chí Minh và có buổi nói chuyện với các nhà làm phim trẻ, Anh Hùng nói: "Các bạn trẻ ơi, hãy nhớ lấy điều này: cảm xúc hay ý tưởng quan trọng hơn khi làm phim? Với tôi, ý tưởng bạn có thể tìm thấy trong kinh Phật, trong sách triết học, nhưng cảm xúc thì không! Có hai cách mà các bạn có thể dấn thân: đó là chọn cách xây dựng một trật tự mới sẽ rất khó nhọc, nhiều rủi ro, hoặc đi theo con đường đã có. Điện ảnh và nghệ thuật không phải là cái gì đó mơ hồ, nó phải chạm được tới da thịt của người xem, làm cho người ta rung lên".

Với phương châm làm phim đó, Trần Anh Hùng không cho phép mình làm phim một cách dễ dãi, thậm chí là những bộ phim thương mại. Anh chia sẻ: "Tôi cũng có nghĩ về việc làm phim thương mại chứ! Nhưng tôi nói thật bạn đừng cười: tôi không biết làm phim dạng đó như thế nào. Tôi chỉ có thể làm được một loại phim như mọi người đã thấy. Bảo tôi quay trong một tấm phông xanh rồi gắn cái này, cái kia vào thì... tôi chịu!".

Khát khao làm phim "chuẩn mác Việt Nam"

Là một đạo diễn Việt kiều, đã làm nhiều phim về đề tài Việt Nam và nhận được nhiều thành công và phản hồi tốt, song tất cả các phim của Trần Anh Hùng đều gắn mác phim Pháp hoặc phim nước ngoài. Với những thành công của anh trong suốt những tác phẩm đã qua, người hâm mộ nước nhà hi vọng một bộ phim "cộp mác" Việt Nam "made by Trần Anh Hùng". Đây là một mong muốn hoàn toàn chính đáng.

Tuy vậy rào cản duy nhất còn lại chính là vấn đề kinh phí. Ít có nhà đầu tư nào ở Việt Nam dám mạo hiểm vào một bộ phim ít có khả năng mang lại doanh thu thương mại - vốn dĩ là đặc điểm ở các phim của Trần Anh Hùng từ trước đến nay, đặc biệt là trong hoàn cảnh kinh tế khó khăn như hiện nay. Khi được hỏi về vấn đề này, Trần Anh Hùng cho biết: "Tất nhiên, nếu bây giờ ở Việt Nam có ai bỏ tiền ra cho tôi làm phim, tôi làm ngay. Đó cũng là mơ ước đã lâu của tôi. Từ đầu, tôi làm phim Pháp là vì họ bỏ tiền ra cho tôi làm".

Nhưng anh không coi đó là việc quan trọng. Điều này xuất phát từ quan điểm về nghệ thuật và phim ảnh của anh: "Phim chỉ là phim. Phim ảnh không có quốc tịch. Bởi điện ảnh là một ngôn ngữ, mình phải nói ngôn ngữ đó một cách trôi chảy, phong phú, mạnh mẽ và cái đó mới là quan trọng. Điện ảnh có ngôn ngữ riêng biệt tùy cá tính của người đạo diễn, chứ không phải như thế nào là phim Việt Nam, như thế nào là phim nước ngoài".

Tạm kết

Giành được nhiều giải thưởng lớn đáng mơ ước về điện ảnh khi còn rất trẻ, nhưng Trần Anh Hùng chưa bao giờ tự xưng mình là một đạo diễn giỏi, hay chí ít là "một người biết làm phim". Anh là một đạo diễn kín tiếng và ít phô trương. Ở anh, người ta nhận thấy chân dung một nghệ sĩ, một đạo diễn tâm huyết thực thụ. Trần Anh Hùng là một đạo diễn xa lạ với những danh xưng "ăn khách", "doanh thu bạc tỷ"... nhưng lại là một con người đầy cá tính và ấn tượng của nền điện ảnh đương đại thế giới.

Là một đạo diễn có thể coi là gạo cội, Trần Anh Hùng đã giành được những thành công với những giải thưởng khi còn rất trẻ. Đó là một sự ghi nhận lớn lao với sự cố gắng và nỗ lực của đạo diễn Việt kiều này. Không chỉ là một "đạo diễn vàng" của điện ảnh Việt vào thời điểm hiện tại, Trần Anh Hùng còn là một nguồn cảm hứng lớn về sự tận tâm, tận lực và nhiệt huyết cũng như sự hết mình nghệ thuật, một động lực lớn cho các đạo diễn Việt trẻ đầu tư tâm sức vào những dự án điện ảnh tầm cỡ thế giới.

Theo Tiin