Dùng nhiều không bằng dùng đúng

Nhà khoa học nữ "biến" khẩu trang vải thành 'vũ khí' chống dịch COVID-19

Giữa những ngày dịch Covid-19 hoành hành khiến cơn sốt khẩu trang trở nên nóng hơn bao giờ hết, mới thấy ý nghĩa của kết quả nghiên cứu thành công những chiếc khẩu trang nano bạc kháng khuẩn mà TS. Trần Thị Ngọc Dung - Trưởng phòng Công nghệ Thân môi trường, Viện Công nghệ môi trường, Viện Hàn lâm khoa học và Công nghệ Việt Nam - đã thực hiện.

TS. Trần Thị Ngọc Dung - Trưởng phòng Công nghệ Thân môi trường, Viện Công nghệ môi trường, Viện Hàn lâm khoa học và Công nghệ Việt Nam. Ảnh: Minh Thúy

Giờ đây, những chiếc khẩu trang này đã trở thành "cứu cánh" cho hàng nghìn người dân trong phòng, chống các dịch bệnh qua đường hô hấp, đặc biệt, khi những chiếc khẩu trang y tế đã và đang trở nên hiếm hoi và đắt đỏ.

Từ những trăn trở ...

Hơn chục năm trước, nhiễm môi trường không khí tác động tiêu cực đến sức khỏe con người, đẩy nhanh quá trình lão hóa, suy giảm chức năng hô hấp, gây ra các bệnh như: hen suyễn, ho, viêm mũi, viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi, thậm chí gây ung thư phổi, suy nhược thần kinh, tim mạch và làm giảm tuổi thọ. Trong số các bệnh do ô nhiễm môi trường, nghiêm trọng nhất phải kể đến nhiễm trùng hô hấp trẻ em, hô hấp người lớn, bệnh hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).

Ngoài ra, ô nhiễm không khí sinh học có thể lây lan những căn bệnh nguy hiểm qua đường tiếp xúc không khí như: cúm mùa, SARS, cúm gia cầm A/H5N1, cúm A/H1N1, Mers-CoV, lao, ho gà, đau mắt, viêm não, quai bị, Rubella, viêm phổi do bạch cầu, nhiễm Adenovirus, Haemophilus Influenza type B,...

Ô nhiễm không khí ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân. Ảnh: EPA

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 12,6 triệu người trên thế giới tử vong vì ô nhiễm môi trường, tức là cứ 4 người chết thì có 1 người tử vong do hậu quả của việc sống và làm việc trong môi trường ô nhiễm. Còn theo báo cáo của Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF), số trẻ em dưới 5 tuổi tử vong mỗi năm vì ô nhiễm không khí lên tới 600.000 trường hợp, cao hơn cả tử vong vì sốt rét và HIV/AIDS cộng lại.

Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm có 16.000 người chết do ô nhiễm không khí. Theo thống kê của Bộ Y tế, số người bị các bệnh đường hô hấp (thường do ô nhiễm không khí gây ra) chiếm từ 3% - 4% tổng dân số. Tỷ lệ số người bị các bệnh hô hấp ở các địa phương có trình độ phát triển, ô nhiễm không khí như: TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Hà Nội, Hải Phòng,... cao hơn 4 - 5 lần so với các địa phương kém phát triển như: Bắc Kạn, Điện Biên.

TS. Trần Thị Ngọc Dung giới thiệu về Nano bạc - giải pháp hữu hiệu phòng chống bệnh dịch. Ảnh: Minh Thúy

Hiện, nước ta có 45 triệu môtô, xe gắn máy đang lưu hành (tương đương 2 người dân sở hữu 1 xe máy) và có đến 85% dân số Việt Nam đang sử dụng xe máy làm phương tiện đi lại hàng ngày. Số lượng xe máy lớn là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường không khí bởi các khí CO, VOC, TSP phát thải.

Chính những người sử dụng môtô xe máy là đối tượng bị phơi nhiễm và chịu ảnh hưởng lớn nhất từ ô nhiễm không khí khi tham gia giao thông. Những đối tượng tham gia giao thông khác như người đi xe buýt, người đi bộ, đi xe đạp cũng là đối tượng phải hứng chịu ô nhiễm không khí.

Trong khi chưa có một giải pháp tổng thể từ những nhà quản lý thì người tham gia giao thông chỉ còn cách tự bảo vệ bản thân bằng việc sử dụng khẩu trang cá nhân. Điều này đã thôi thúc TS. Dung tiến hành nghiên cứu giải pháp tốt nhất để bảo vệ sức khỏe cho người dân trước tình hình ô nhiễm không khí cũng như sự tấn công của các loại dịch bệnh nguy hiểm.

Đến sản phẩm đặc biệt có thể "tái sử dụng" nhiều lần

Trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp như hiện nay thì ai cũng cần có khẩu trang để phòng bệnh, khẩu trang (khẩu trang y tế, khẩu trang chuyên dụng, khẩu trang vải) là vật dụng không thể thiếu đối với mỗi người dân.

Thực tế, khẩu trang vải được đa số người dân lựa chọn bởi chi phí thấp, có thể tái sử dụng, kiểu dáng đa dạng, độ che phủ tốt giúp chống nắng hiệu quả phù hợp với khí hậu nhiệt đới ở nước ta. Tuy nhiên rất ít người biết rằng khẩu trang vải thông thường không đủ khả năng bảo vệ người dùng khỏi ô nhiễm không khí.

Khẩu trang kháng khuẩn chứa Nano bạc. Ảnh: Minh Thúy

Các nhà khoa học Sức khỏe Môi trường, ĐH Massachusetts Amherst đã nghiên cứu tính hiệu quả của 6 loại khẩu trang thông dụng ở các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Kết quả được công bố trên Journal of Exposure Science & Environmental Epidemiology của Springer Nature cho thấy, không có loại khẩu trang nào đạt hiệu quả 100%. Đặc biệt các loại khẩu trang bằng vải được dùng nhiều ở Việt Nam có hiệu quả bảo vệ rất thấp, chỉ lọc bỏ được 15-57% lượng bụi trong luồng khí đi qua. Điều này có nghĩa nếu đeo khẩu trang vải thông thường trong 1 ngày ô nhiễm với mật độ bụi lơ lửng 350 microgams/m3 thì lượng bụi lọt vào người vẫn gấp 10 lần nồng độ tiêu chuẩn của WHO.

TS Trần Thị Ngọc Dung bên một số sản phẩm ứng dụng nano bạc đã được giới thiệu ra thị trường. Ảnh: NVCC

Bên cạnh đó, việc thường xuyên sử dụng khẩu trang giấy và thay khẩu trang liên tục tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Bởi khẩu trang giấy chủ yếu được sản xuất từ vải không dệt.

Chính vì thế, để bảo vệ môi trường và phòng bệnh cho người dân, các nhà khoa học tại Viện Công nghệ môi trường, Viện Hàn lâm khoa học và Công nghệ Việt Nam đã nghiên cứu khẩu trang vải có sử dụng lõi lọc chứa Nano bạc ở bên trong, dùng được nhiều lần mà không cần mua khẩu trang mới. Bạc là nguyên tố có khả năng kháng khuẩn mạnh nhất trong tự nhiên. Hạt bạc lại có kích thước nano (rất nhỏ) nên không chỉ ngăn bụi mà còn ngăn chặn được các vi sinh vật gây bệnh.

TS. Dung cho hay: Bạc là một nguyên tố có hoạt tính kháng khuẩn tự nhiên mạnh nhất được tìm thấy trên trái đất. Dưới dạng Nano hoạt tính này còn tăng lên gấp bội, vì vậy cùng với sự phát triển vũ bão của công nghệ Nano các nhà khoa học đã sớm tìm đến hướng nghiên cứu chế tạo Nano bạc phục vụ cho mục đích khử trùng.

So với các hệ khử trùng chứa bạc thông thường, các hạt Nano bạc với năng lượng bề mặt rất lớn có khả năng giải phóng từ từ các ion bạc vào đối tượng khảo sát bởi vậy nano bạc có tính năng kháng khuẩn mạnh hơn nhiều lần và có tác dụng kéo dài hơn so với bạc ở dạng keo, dạng ion hay dạng rắn.

TS.Trần Thị Ngọc Dung tại phòng làm việc thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Ảnh: NVCC

Vì thế, để bảo vệ sức khỏe cho người dân, TS. Dung đã nghiên cứu tạo ra lõi lọc chứa Nano bạc cho khẩu trang vải thông thường trở thành vũ khí chống lại vi khuẩn, virus.

"Lõi lọc của khẩu trang kháng khuẩn có chứa Nano bạc được cố định trên lớp than hoạt tính. Lõi lọc này giúp ngăn ngừa vi khuẩn, virus từ bên ngoài xâm nhập vào cơ thể qua mũi miệng và ngược lại. Lõi lọc Nano này có thể tự làm sạch khỏi các vi khuẩn, virus bị giữ lại trên đó nhờ lượng Nano bạc có trong lõi lọc. Người sử dụng chỉ cần giặt vỏ vải của khẩu trang hàng ngày và lắp lại lõi lọc là lại có một chiếc khẩu trang sạch để sử dụng. Thời gian sử dụng của khẩu trang có thể lên tới trên 1 tháng và có thể bổ sung Nano bạc vào lõi lọc để kéo dài thời gian sử dụng."- TS. Dung nói.

TS. Trần Thị Ngọc Dung giới thiệu khẩu trang khuẩn chứa Nano bạc. Ảnh: Minh Thúy

Thời gian qua, các nhà nghiên cứu tại Viện Công nghệ môi trường, Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam đã nghiên cứu, tạo ra các sản phẩm giúp người dân bảo vệ sức khỏe như khẩu trang, dung dịch rửa tay nhanh, nước súc miệng,...

Nhóm nghiên cứu tại Viện cũng đã thực hiện nhiều lần các nghiên cứu để khẳng định nano bạc tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh như vi khuẩn E.coli, Coliform, S.aureus, P. aeruginosa, Aci.baumannii, Vibrio cholerae, Enterococcus, Neisseria Gonorrhoeae, nấm gây bệnh Candida albicans,... Đặc biệt, gần đây nhóm nghiên cứu đã thực hiện được một số nghiên cứu cho thấy khả năng ức chế virus của nano bạc với một số chủng virus như Dengue -gây bệnh sốt xuất huyết và virus ASF gây dịch bệnh tả lợn châu Phi.

Theo viettimes