Hy vọng mong manh về tháo ngòi nổ xung đột ở Trung Đông

Vì sao cái chết của thủ lĩnh Hamas không thể kết thúc xung đột ở Gaza?

Việc hạ sát thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar có tác động lớn đến chiến dịch quân sự của Israel và chính trường nước này, nhưng được cho chưa thể kết thúc cuộc xung đột ở Dải Gaza.

Cái chết của ông Sinwar rõ ràng gây ảnh hưởng lớn và tức thời đối với Phong trào Hồi giáo Hamas, nhóm đã mất đi nhiều lãnh đạo cấp cao trong thời gian qua.

Là người đứng đầu cánh quân sự của Hamas ở Dải Gaza, ông Sinwar đã tiếp quản vai trò lãnh đạo nhóm sau khi người tiền nhiệm Ismail Haniyeh thiệt mạng trong một vụ nổ bom tình nghi do Israel tiến hành tại một nhà khách chính phủ ở Tehran, Iran hồi tháng 7.

Thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar. Ảnh: Flash90

Giới quan sát nhận định, Hamas sẽ mô tả ông Sinwar như người "tử vì đạo" và tìm cách khiến cái chết của ông trở thành điều truyền cảm hứng cho những người mới tình nguyện gia nhập nhóm. Việc vị thủ lĩnh này thiệt mạng khi đang chiến đấu ở tiền tuyến, với vũ khí trên tay, sẽ giúp ích cho điều này.

Tuy nhiên, cây bút bình luận Jason Burke viết trên báo The Guardian rằng, bất kể nỗ lực tuyên truyền ra sao, việc Hamas mất thủ lĩnh vẫn khó có thể thúc đẩy việc tuyển dụng, trong bối cảnh nhóm rất cần nhân lực bổ sung ở Gaza sau khi hứng chịu thương vong nặng nề.

Quyền chỉ huy Hamas ở Gaza có thể sẽ được chuyển giao cho Mohammed Sinwar, 49 tuổi, em trai ông Sinwar, để tiếp tục chiến lược kháng cự ở mức thấp trước Israel, tập trung vào việc duy trì một số dạng kiểm soát hành chính ngấm ngầm ở vùng lãnh thổ này và khai thác sự phẫn nộ của quốc tế về thương vong của dân thường vì hoạt động quân sự của IDF để gây áp lực với Israel.

Dẫu vậy, Hamas đang ở trong tình trạng rối loạn và hiện phải tìm một nhà lãnh đạo toàn diện mới. Giới quan sát lưu ý, bất chấp quyền hành thâu tóm được trong nhiều thập kỷ, ông Sinwar từng là một lựa chọn gây tranh cãi. Dù việc em trai ông kế nhiệm vị trí thủ lĩnh nhóm sẽ gửi một thông điệp mạnh mẽ, nhưng Mohammed cũng sẽ phải vật lộn để thống nhất và tập hợp tổ chức.

Hamas giờ đây còn phải thực hiện những lựa chọn chiến lược trọng yếu, từng bị trì hoãn do việc bổ nhiệm ông Sinwar, dưới áp lực lớn và nhận thức đầy đủ rằng các cơ quan an ninh Israel có khả năng theo dõi và trừ khử cả những nhân vật cấp cao nhất của nhóm.

Tại Israel, nơi Thủ tướng Benjamin Netanyahu vẫn bị đổ lỗi về các thất bại an ninh dẫn đến cái chết của gần 1.200 người, chủ yếu là thường dân và việc khoảng 250 người Do Thái bị bắt cóc làm con tin trong vụ đột kích đẫm máu của các tay súng Hamas vào miền bắc nước này ngày 7/10/2023, vụ hạ sát ông Sinwar sẽ củng cố đáng kể vị thế chính trị của ông Netanyahu và gia tăng sự ủng hộ dành cho phe cánh hữu cứng rắn của ông.

Kết quả thăm dò dư luận hé lộ, tỉ lệ tín nhiệm dành cho ​​ông Netanyahu cũng được cải thiện sau một loạt thành công về mặt chiến thuật ở Lebanon, bao gồm cả vụ hạ sát thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah.

Một số người Israel, bao gồm cả các tướng lĩnh trong quân đội, giới chức cấp cao trong các cơ quan tình báo và chính phủ, xem cái chết của ông Sinwar là thời điểm thích hợp để tuyên bố chiến thắng ở Gaza và chấm dứt chiến dịch quân sự bị coi là tốn kém nếu cần thiết. Song, hiện vẫn chưa rõ điều này có thể tạo ra khác biệt như thế nào trên thực tế.

Một khả năng được đề cập đến là, các cuộc đàm phán ngừng bắn sẽ được thúc đẩy khi một trong 2 cá nhân bị cáo buộc cản trở thỏa thuận đã ra đi. Tuy nhiên, thái độ của bất kỳ người nào được chọn kế nhiệm cố thủ lĩnh Hamas đối với việc thương lượng có thể không khác biệt nhiều.

Bản thân Thủ tướng Israel luôn nhấn mạnh, áp lực quân sự là giải pháp sẽ đưa khoảng 100 con tin còn lại ở Gaza trở về. Khả năng ông Netanyahu đồng ý thả hàng nghìn tù nhân Palestine trong các nhà tù Israel và đưa ra những nhượng bộ khác nhằm đổi lấy việc Hamas phóng thích các con tin rất mong manh.

Hiện cũng có khả năng Mỹ sẽ gây sức ép buộc Israel tuyên bố chấm dứt chiến dịch tấn công của IDF ở Gaza, như mong muốn của các chiến lược gia vận động tranh cử cho đảng Dân chủ của Tổng thống Joe Biden.

Tuy nhiên, ngay cả khi Israel quyết định tuyên bố chiến thắng ở Gaza, xung đột có thể vẫn tiếp diễn. Các quan chức Israel đã nói sẽ tiếp tục kiểm soát quân sự và các hoạt động ở Gaza chừng nào họ cho là cần thiết. Đến nay, vẫn chưa ai đưa ra được một cơ chế chính trị mới cho vùng lãnh thổ này, có thể được tất cả các bên chấp nhận.

Nhiều nhà phân tích nhất trí rằng, cái chết của thủ lĩnh Hamas đánh dấu một cột mốc quan trọng, nhưng chưa đủ để giúp chấm dứt cuộc xung đột ở Gaza cũng như các căng thẳng khác đang leo thang ở Trung Đông.