Lốc xoáy tàn phá nhiều nhà dân và làng trái cây Đại Bình

Giữ lửa cho lò đường thủ công cuối cùng

Huyện Quế Sơn, Thăng Bình (Quảng Nam) trước đây được biết đến là xứ sở của nghề trồng mía, nấu đường. Đến mùa thu hoạch mía, không khí rộn ràng khắp làng. Những lò nấu đường thủ công đỏ lửa từ sáng đến tối, mùi đường non thơm phức nức mũi cả làng cả xóm.

Đó là câu chuyện của một thời hoàng kim. Bây giờ, nhiều cánh đồng mía bị thu hẹp dần, các lò đường cũng thôi đỏ lửa. Trên địa bàn tỉnh Quảng Nam hiện chỉ còn mỗi lò đường của ông Trần Đình Hai ở xã Phú Thọ, huyện Quế Sơn đỏ lửa. Tuổi cao, sức yếu nhưng ông vẫn cố "giữ lửa" cho nghề truyền thống cha ông để lại.

Lò đường của ông Trần Đình Hai ở xã Phú Thọ, huyện Quế Sơn. Đây là lò đường thủ công cuối cùng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam

Tháng 5, nắng như đổ lửa. Đây là thời điểm gần cuối vụ thu hoạch mía. Từ sáng sớm, nhiều người đã chở mía đến lò đường của ông Hai để ép. Bây giờ, ép mía không phải để đổ vào thùng phi hay muỗng rồi mang về nhà như ngày xưa nữa mà chỉ ép mía nấu đường nhúng bánh tráng (bánh đa), hoặc đổ bát bán cho người dân hay du khách mua về làm quà tặng.

Bộ che để ép mía lấy nước. Trước đây bộ che làm bằng gỗ, dùng sức trâu bò để ép. Nay bộ che được làm bằng sắt, chạy máy nổ để ép mía

Từ sáng sớm, lò đường này đã dậy mùi thơm phức của đường non, phảng phất dư vị của nghề truyền thống trên "thủ phủ" trồng mía, nấu đường.

Sau khi ép mía, nước mía được nấu trên những chiếc chảo to

Gần trưa, khi đường vừa chín cũng là lúc hàng chục người đùm túm những xách bánh tráng đến nhúng vào đường, gọi là bánh tráng nhúng đường. Mỗi người vài ba xách, một xách 3-5 cái bánh tráng, giá một chiếc bánh 4 ngàn đồng, nhúng đường xong thêm 5 ngàn nữa; vị chi 9 ngàn đồng cho một cái bánh tráng nhúng đường, thế là có một món quà quê mang về tặng người thân hay để ăn cho đỡ nhớ của những người dân quê từng một thời ăn bánh tráng nhúng đường.

Sau vài giờ nấu, nước đường đã keo lại, lúc này chuẩn bị nhúng bánh tráng vào

Mỗi Chủ Nhật, ông Trần Công cùng với một số người bạn ở xã Bình Quý, huyện Thăng Bình, Quảng Nam thu gom mía chở đến lò đường của ông Trần Đình Hai để ép. Ông Công chia sẻ, trước đây làm mía rất nhiều. Đến nay thì nghề làm mía đường bị mai một, người dân bỏ nghề gần hết vì không hiệu quả kinh tế, chỉ còn lại một số ít làm đường thủ công. Giờ thì chỉ còn mỗi lò đường của ông Hai.

Những xách bánh tráng của người dân được nhúng vào đường để làm quà tặng hay dùng để ăn dần

Ông Công tâm sự: "Giờ mía hết rồi, lò đường chỉ còn lại mỗi lò của ông Hai. Nhà trồng được vài sào mía, đến vụ thì chặt đến lò đường ép đổ bát hay để cho bà con ở xa mua bánh tráng nhúng ăn cho đỡ nhớ cái thời nghèo khổ. Giờ làm mía đường vất vả lắm".

Những chiếc bánh tráng nhúng đường trông rất hấp dẫn. Đây là món ăn ngày xưa mà người dân vùng trồng mía nào cũng được ăn

Giờ thì những cánh đồng mía bạt ngàn vùng trung du các huyện Quế Sơn, Thăng Bình... không còn nữa, các lò đường thủ công truyền thống cũng dần bị tháo dỡ, cũng còn lại chỉ còn mỗi lò của ông Hai. Hơn nửa đời mình gắn với cây mía, với bộ che làm đường bát không nỡ bỏ nghề. Chiếc thùng gỗ rót đường, chảo nấu, bát đúc được ông Hai lưu giữ đến ngày hôm nay.

Sau khi nhúng bánh tráng xong, nước đường còn lại được đổ vào thùng gỗ đảo liên tục để đường nguội rồi chắt vào bát

Những người làm công ở lò đường ông Hai đều là người trong vùng, một thời gắn bó với nghề. Mỗi ngày đỏ lửa, lò đường của ông Hai tiêu thụ cả tấn mía. Với giá bán hiện tại mỗi bát đường 25 ngàn đồng, một sào mía thu nhập trên chục triệu đồng. Đó là chưa kể thu nhập thêm từ nhúng bánh tráng đường.

Công đoạn chắt đường vào bát

Mỗi ngày lò đỏ lửa có hàng chục người đến nhúng với cả ngàn chiếc bánh tráng. Tuy nhiên, nghề làm mía, nấu đường không dễ, cây mía trồng cả năm mới thu hoạch nên nhiều người không mặn mà với nghề.

Những chiếc bát đường trông rất bắt mắt. Người phân phố bây giờ rất thích dùng đường bát nguyên chất này để nêm nếm

Ông Trần Đình Hai chia sẻ: Truyền thống làm đường của ông bà tôi từ trước đến giờ. Từ sau ngày giải phóng đã ép đường bằng bộ che gỗ, hai con bò kéo đến sau này là che máy. Già như tụi tui bây giờ cố gắng giữ cái nghề ông cha để lại được ngày nào hay ngày đó, chứ chắc cũng được vài ba năm nữa thôi".

Món quà quê là những chiếc bánh tráng nhúng đường. Không những người dân quê, lò đường của ông Hai cũng đón những người khách thì phố thị ghé mua bánh tráng nhúng đường về làm quà hay ăn dần

Hiện lò đường của ông Trần Đình Hai mỗi tuần hoạt động chỉ một lần vào ngày Chủ Nhật. Các hộ trồng mía nhiều nhất bây giờ cũng chỉ một vài sào để bán nước mía, số ít đem ép nấu đường bát. Nghề trồng mía, nấu đường nổi tiếng một thời ở các huyện Thăng Bình, Quế Sơn giờ chỉ còn lại chút hương quê. Đó là đặc sản bánh tráng nhúng đường và đường bát, như là chút quà quê còn lại nơi lò đường cuối cùng ở Quảng Nam.

Do số hộ trồng mía giảm dần nên lò đường của ông Hai cũng hoạt động cầm chừng. Lớp trẻ đi làm ăn xa nên chỉ còn lại những người lớn tuổi hì hục chuyển mía vào ép và nấu đường trong cái nóng hầm hập của lò giữa trưa hè.

Công Bính

Theo Dantri