Mỹ làm gì nếu Trung Quốc ra tay ở Biển Đông vào tháng tới?

Mỹ có thông qua UNCLOS, Trung Quốc vẫn sẽ hung hăng

Washington đã bị Trung Quốc gọi là "đạo đức giả" khi lên tiếng kêu gọi Bắc Kinh phải tuân thủ phán quyết của Tòa Trọng tài và UNCLOS trong khi Mỹ chưa thông qua UNCLOS. Thật ra nếu Mỹ thông qua UNCLOS, Trung Quốc cũng vẫn không tuân thủ luật pháp quốc tế.

Tàu sân bay USS John C. Stennis tuần tra trên Biển Đông hồi đầu năm 2016 - Ảnh: Reuters.

Tại Washington, phán quyết ngày 12.7 của Tòa Trọng tài The Hague lại làm dấy lên tranh cãi về việc trước giờ Mỹ vẫn chưa thông qua Công ước LHQ về luật biển (UNCLOS) mặc dù Mỹ lên tiếng kêu gọi Trung Quốc tuân thủ UNCLOS cũng như phán quyết của Tòa Trọng tài.

Theo tạp chí National Interest, một số chuyên gia và quan chức Mỹ cho rằng Mỹ chưa thông qua UNCLOS là nguyên nhân khiến lời kêu gọi tuân thủ luật pháp quốc tế của Mỹ bị Trung Quốc ngang nhiên phớt lờ và Trung Quốc còn gọi Washington là "đạo đức giả".

Tổng thống Barack Obama đã kêu gọi Quốc hội Mỹ phê chuẩn UNCLOS. Trong bài phát biểu trước Học viện Không quân Mỹ ngày 2.6, ông Obama nói: "Nếu những hành động của Trung Quốc tại Biển Đông đang khiến chúng ta thực sự e ngại thì Thượng viện có thể hỗ trợ bằng cách thông qua UNCLOS".

Tổng thống Obama thăm Học viện Không quân Mỹ ngày 2.6 - Ảnh: AFP

Có rất nhiều lý do chính đáng để Mỹ thông qua UNCLOS. Ví dụ công ước này rất có thể sẽ giúp Mỹ mở rộng vùng đặc quyền kinh tế lên các vùng biển tại Bắc Cực, nơi được cho rằng trữ 25% lượng dầu chưa khai thác trên thế giới.

Về nguyên tắc, thông qua UNCLOS cũng sẽ góp phần giúp Mỹ thể hiện tốt hơn vai trò cường quốc lãnh đạo trong việc phát triển một cộng đồng quốc tế dựa trên "nguyên tắc, luật pháp và trật tự", theo bài phân tích của nghị sĩ Ben Cardin viết cho tạp chí Foreign Policy (Mỹ).

Theo phân tích của tạp chí National Interest, dù UNCLOS sẽ mang lại nhiều lợi ích cho Mỹ nhưng phê chuẩn UNCLOS lại không phải là nước cờ hiệu quả có thể giúp Mỹ giành được lợi thế trước Trung Quốc tại Biển Đông,

Mỹ không có tranh chấp trực tiếp tại Biển Đông

Có nhiều lý do vì sao thông qua UNCLOS không giúp Mỹ có thêm lợi thế trước Trung Quốc và khiến Bắc Kinh phải tuân thủ pháp luật quốc tế.

Thứ nhất, mặc dù Mỹ rất quan tâm đến phương thức giải quyết tranh chấp tại Biển Đông một cách hòa bình nhưng bản thân nước này lại không có tranh chấp chủ quyền trong khu vực. Vì vậy, UNCLOS sẽ không phải là công cụ hữu hiệu giúp Washington đạt được lợi thế tại Biển Đông.

Thứ hai, tham gia vào cộng đồng UNCLOS sẽ cho phép Washington có quyền chỉ định công dân Mỹ tham gia vào hội đồng xét xử của các phiên tòa trọng tài giải quyết tranh chấp quốc tế. Tuy nhiên về nguyên tắc, các cá nhân là thành viên trong hội đồng xét xử được quy định phải đưa ra ý kiến dựa trên lập luận độc lập của cá nhân chứ không vì lợi ích quốc gia của thành viên đó.

Hơn nữa, sự có mặt của một công dân Mỹ trong hội đồng xét xử của phiên tòa trọng tài càng là cái cớ để Trung Quốc cho rằng Tòa Trọng tài The Hague chỉ là công cụ phục vụ cho lợi ích của Mỹ.

Đại sứ Trung Quốc tại ASEAN Từ Bộ đã lên tiếng cáo buộc Washington thao túng Tòa Trọng tài để trao phần thắng cho Philippines - Ảnh: APD

Thực vậy, mặc dù không có thành viên người Mỹ nào trong hội đồng xét xử của Tòa Trọng tài ra phán quyết ngày 12.7 bác bỏ "đường 9 đoạn" của Trung Quốc tại Biển Đông, Đại sứ Trung Quốc tại ASEAN Từ Bộ vẫn cáo buộc Washington "đứng phía sau thao túng Tòa Trọng tài và làm mọi cách có thể để bảo đảm Philippines giành được phần thắng" theo bài viết cho tạp chí Straits Times (Singapore).

Không cáo buộc được Mỹ "đạo đức giả", Trung Quốc vẫn sẽ phớt lờ luật pháp quốc tế

Trung Quốc cho rằng Mỹ đã thể hiện bản chất "đạo đức giả" khi lên tiếng kêu gọi Bắc Kinh tuân thủ phán quyết của Tòa Trọng tài và UNCLOS mặc dù chính Washington trước giờ vẫn chưa thông qua UNCLOS.

Quốc hội Mỹ nếu quyết định phê chuẩn UNCLOS chắc chắn sẽ khiến cho lập luận của Trung Quốc cho rằng Mỹ "đạo đức giả" không còn giá trị. Nhưng thiếu đi lập luận đó, Trung Quốc cũng sẽ tiếp tục phớt lờ phán quyết của Tòa Trọng tài cũng như các nguyên tắc của UNCLOS.

Sự kiện Mỹ thông qua UNCLOS sẽ giúp cho giá trị quốc tế của UNCLOS "nặng cân" hơn, nhưng các tính toán của Trung Quốc vẫn sẽ chú trọng tiếp tục kiểm soát thực tế các đảo tại Biển Đông đã chiếm được hơn là những tổn hại về uy tín trước cộng đồng quốc tế vì đã bác bỏ phán quyết trọng tài.

Mỹ làm đúng vai trò khi kêu gọi các bên tôn trọng UNCLOS

Cáo buộc của Trung Quốc cho rằng Mỹ "đạo đức giả" thực ra cũng không có giá trị, theo lập luận của tạp chí National Interest.

Trên lý thuyết, Mỹ hoàn toàn đúng khi đã đứng ra kêu gọi các quốc gia tranh chấp lãnh thổ tuân thủ theo các nguyên tắc quốc tế mà chính các nước này đã tham gia một cách tự nguyện. Việc Mỹ thúc giục Trung Quốc (đã phê chuẩn UNCLOS năm 1996) tuân thủ UNCLOS là không có gì sai hoặc "đạo đức giả".

Ngoài ra, chính phủ Mỹ cũng đã tuyên bố rất rõ ràng rằng mục đích của Mỹ tại Biển Đông nhằm giúp giải quyết tranh chấp trong hòa bình. UNCLOS sẽ là một công cụ hữu hiệu cho mục đích này một khi các bên có liên quan đáp ứng được những yêu cầu trong công ước.

Sân bay do Trung Quốc xây tại đá Chữ Thập - Ảnh CSIS

Mặc dù trên thực tế Washington vẫn chưa thông qua UNCLOS nhưng liên tục ba đời tổng thống Mỹ gần đây luôn ủng hộ công ước này.

Các chính sách được ba vị tổng thống Mỹ gần đây ban hành đều đáp ứng được các yêu cầu của UNCLOS, trong đó bao gồm các chiến dịch thực thi quyền tự do đi lại trên biển (FONOP) trong khu vực Biển Đông.

Như vậy, Mỹ, tuy là một nước không tham gia UNCLOS nhưng lại không vi phạm các nguyên tắc của công ước này, vậy hoàn toàn có quyền lên tiếng chỉ trích Trung Quốc, quốc gia mặc dù thông qua UNCLOS nhưng lại vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế.

Trong lúc Mỹ cùng phần lớn các quốc gia Đông Nam Á mong muốn tranh chấp tại Biển Đông được giải quyết ổn thỏa trong hòa binh, các động thái của Trung Quốc trong thời gian gần đây đã cho thấy quyết tâm của Bắc Kinh muốn giành được chiến thắng bằng sức mạnh chính trị.

Mặc dù thông qua UNCLOS có thể sẽ mang lại nhiều lợi ích cho riêng Mỹ, nhưng tiếc rằng điều này sẽ không mang lại tác dụng đủ để buộc Trung Quốc phải thay đổi thái độ và từ bỏ các hành động phi pháp ngang ngược tại Biển Đông.

Theo Một Thế Giới