Nga tiếp tục tấn công vào Ukraine, khiến 3 người chết

Xuất hiện loại vũ khí 'làm mù' chiến tranh điện tử, tái định hình chiến trường Ukraine

Loại vũ khí này miễn nhiễm với gây nhiễu điện tử, nhanh chóng được Liên bang Nga tích hợp vào kho vũ khí của mình trước khi được Ukraine triển khai.

Cáp quang cho phép băng thông cao hơn đáng kể so với sóng vô tuyến, mang lại chất lượng hình ảnh vượt trội và luồng dữ liệu ổn định ngay cả khi bay qua rừng hoặc địa hình đô thị ở độ cao thấp. Ảnh: Bộ Quốc phòng Ukraine

Chuyên trang quân sự armyrecognition tối 23/4 cho biết từ cuối năm 2024, một loại thiết bị mới đã xuất hiện trên chiến trường Ukraine, đó là thiết bị bay không người lái (UAV) điều khiển bằng cáp quang, có khả năng truyền hình ảnh thời gian thực về cho người điều khiển mà không bị ảnh hưởng bởi nhiễu điện từ.

Dựa trên công nghệ lâu nay được sử dụng trong ngư lôi điều khiển bằng dây, thiết bị này đã nhanh chóng được Nga tích hợp vào kho vũ khí trước khi được Ukraine triển khai từ đầu năm 2025. Mặc dù khái niệm có vẻ đơn giản, nhưng loại thiết bị bay không người lái này lại mang đến một lợi thế chiến thuật rõ rệt trong một cuộc xung đột nơi mà hệ thống điện tử trở nên quyết định không kém gì lực lượng bộ binh hay không quân.

Khác với các loại thiết bị bay không người lái trang bị bốn động cơ (UAV quadcopter) thông thường vốn dựa vào tín hiệu radio tần số cao để truyền hình ảnh về người điều khiển (FPV, góc nhìn thứ nhất), thiết bị bay không người lái cáp quang mang theo một cuộn dây có thể dài tới 20 km. Cuộn dây này sẽ được nhả dần dần khi bay, duy trì kết nối vật lý giữa thiết bị bay không người lái và người điều khiển, từ đó khiến hệ thống miễn nhiễm với các thiết bị gây nhiễu, vì tín hiệu được truyền qua đường cáp quang thay vì qua không trung. Những thiết bị bay không người lái đầu tiên kiểu này đã được Moskva (Moscow) sử dụng rộng rãi trong cuộc tấn công vào khu vực Kursk, nơi chúng được dùng để phát hiện và tấn công các vị trí của Ukraine mà không bị ảnh hưởng bởi mồi nhử hay các hệ thống gây nhiễu tiên tiến của Kiev.

Miễn nhiễm gây nhiễu không phải là ưu điểm duy nhất

Dây cáp không chỉ giúp chống nhiễu mà còn mang lại băng thông cao hơn đáng kể so với sóng radio, dẫn đến chất lượng hình ảnh vượt trội và luồng video ổn định ngay cả khi bay thấp qua rừng rậm hay khu đô thị. Trong một buổi trình diễn ngày 2/1/2025, Cục Đổi mới Bộ Quốc phòng Ukraine đã giới thiệu hơn một chục mẫu thiết bị bay không người lái nội địa với đại diện từ các nhánh khác nhau của quân đội. Một số thiết bị bay không người lái trong đó có thể mang theo tải trọng lên đến 3 kg. Những người điều khiển thiết bị bay không người lái tham dự đã được chứng kiến tận mắt khả năng kỹ thuật và chiến thuật của các hệ thống này, xác nhận tiềm năng tích hợp nhanh vào thực địa.

Trung tá Yevhenii Tkachenko cho biết sự phát triển không ngừng của đối phương trong lĩnh vực thiết bị bay không người lái điều khiển bằng cáp quang khiến Ukraine buộc phải lấy lại thế cân bằng công nghệ. Ông Tkachenko nhấn mạnh khả năng phản ứng nhanh của các nhà sản xuất trong nước, vốn đã chứng minh có thể điều chỉnh sáng chế của họ phù hợp với điều kiện chiến trường và mở rộng sản xuất theo yêu cầu chiến đấu.

Đổi lại là một số giới hạn kỹ thuật

Dù có nhiều ưu điểm, hệ thống thiết bị bay không người lái sử dụng cáp quang cũng có một số hạn chế. Cuộn dây - khoảng 1,2 kg cho 10 km chiều dài - cùng với bộ cuộn dây làm giảm tải trọng chất nổ mà thiết bị bay không người lái có thể mang. Ví dụ, một mẫu thiết bị bay không người lái của Ukraine có tên là Reboff, vốn có khả năng mang 4 kg thuốc nổ, chỉ còn mang được khoảng 1,2 kg khi sử dụng 10 km dây cáp. Khả năng cơ động cũng bị ảnh hưởng, do dây cáp không chịu được các khúc cua gắt hoặc chuyển động đột ngột. Người điều khiển phải tránh những pha rẽ gấp hoặc tăng tốc bất ngờ, nếu không dây sẽ bị đứt hoặc rối. Ngoài ra, tầm hoạt động của thiết bị bay không người lái này chỉ khoảng 20 km, thấp hơn nhiều so với một số thiết bị bay không người lái điều khiển bằng sóng radio hiện đại có thể bay tới 200 km.

Trung Quốc cũng bắt đầu thử nghiệm công nghệ này

Trung Quốc cũng đã bắt đầu thử nghiệm thiết bị bay không người lái cáp quang trong Tập đoàn quân số 81, như được phát sóng trên truyền hình quốc gia vào cuối tháng 4/2025. Việc chuyển giao công nghệ từ chiến trường Ukraine phản ánh sự quan tâm ngày càng tăng của toàn cầu đối với các hệ thống có khả năng sống sót trong môi trường chiến tranh điện tử. Duy trì một đường truyền ổn định, không bị nhiễu nay được xem là yếu tố thiết yếu trong phát triển hệ thống máy bay không người lái (UAS).

Tại Ukraine, các xưởng công nghiệp và đội ngũ kỹ thuật chuyên biệt đã nhanh chóng điều chỉnh công nghệ để thu hẹp khoảng cách. Đến tháng 1/2025, Tướng Oleksandr Syrskyi xác nhận rằng các thiết bị bay không người lái sử dụng cáp quang với tầm hoạt động 20 km đã được đưa vào biên chế, với hơn 20 mẫu được cấp chứng nhận đang được sản xuất bởi 11 công ty Ukraine. Việc tăng tốc sản xuất này nằm trong chiến lược giảm phụ thuộc vào nguồn cung nước ngoài, khi việc giao vũ khí hạng nặng theo thỏa thuận với Mỹ vẫn bị ảnh hưởng bởi bất ổn chính trị. Các nhóm phát triển Ukraine vẫn đang làm việc để giảm trọng lượng cuộn dây, tăng độ bền của cáp và tối ưu hóa nền tảng thiết bị bay không người lái nhằm tăng tải trọng mang theo mà vẫn giữ được lợi thế của điều khiển bằng cáp.

Phòng thủ cũng thích nghi theo

Trên thực địa, các chiến thuật phòng thủ mới đang được triển khai để đối phó với loại thiết bị bay không người lái này. Lưới chắn dọc theo các tuyến hậu cần quan trọng được thiết kế để mắc dây cáp và vô hiệu hóa thiết bị bay không người lái, trong khi các hệ thống nhiệt học hoặc cơ học để cắt cáp cũng đang được phát triển. Rộng hơn, chiến tranh thiết bị bay không người lái đã bước vào một chu kỳ thích nghi liên tục, khi mỗi tiến bộ trong phát hiện hay gây nhiễu lại kéo theo những đổi mới. Thiết bị bay không người lái cáp quang là ví dụ rõ rệt và mới nhất của cuộc chạy đua công nghệ ngày càng leo thang này.

Việc sử dụng thiết bị bay không người lái cáp quang đánh dấu một giai đoạn mới trong chiến tranh hiện đại, nơi mà quyền kiểm soát phổ điện từ trở nên quan trọng không kém hỏa lực truyền thống. Việc cả hai phía trong xung đột Ukraine đều triển khai loại thiết bị bay không người lái này và sự phổ biến nhanh chóng của nó trên thế giới cho thấy vai trò ngày càng lớn của chiến tranh điện tử, và sự cấp thiết của các hệ thống có khả năng chống nhiễu mạnh mẽ - dù điều đó đồng nghĩa với những hạn chế về hậu cần và chiến thuật.