Ông Chấn vô tội, người khác không thể vô can

Gần 20 cán bộ làm oan ông Chấn chưa chắc sẽ "hạ cánh an toàn"

Thực tiễn pháp lý trong thời gian qua có một nghịch lý là lấy lý do năng lực chuyên môn yếu kém hoặc lỗi vô ý thì những người tiến hành tố tụng làm oan người vô tội đều không bị truy cứu trách nhiệm hình sự và khỏi phải hoàn trả tiền mà nhà nước đã bồi thường cho người bị oan.

Trách nhiệm của những người tiến hành tố tụng trong vụ án của ông Nguyễn Thanh Chấn cách đây 10 năm sẽ được xác định như thế nào nếu ông Chấn được chính thức minh oan?

"Năng lực yếu kém" cần được xem là "thiếu trách nhiệm"

Theo thông tin từ các phương tiện thông tin đại chúng, những người trực tiếp điều tra vụ án của ông Chấn đã phủ nhận dùng nhục hình, ép cung. Những người trực tiếp xét xử vụ án của ông Chấn cũng đã phủ nhận việc cố ý ra bản án trái pháp luật.

Như vậy, việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những người tiến hành tố tụng trong vụ án của ông Chấn cách đây 10 năm dưới hình thức lỗi cố ý sẽ gặp nhiều khó khăn, mặc dù hậu quả xảy ra là đặc biệt nghiêm trọng (như tội "ra bản án trái pháp luật" tại Điều 295, tội "ra quyết định trái pháp luật" tại Điều 296, tội "dùng nhục hình" tại Điều 298, tội "bức cung" tại Điều 299 Bộ luật Hình sự).

Có người cho rằng không thể truy cứu trách nhiệm hình sự được những người đã tiến hành tố tụng trong vụ án của ông Chấn cách đây 10 năm vì do nghiệp vụ non kém, mục đích là phòng, chống tội phạm, hơn nữa hiện nay họ đang giữ những chức vụ, trọng trách quan trọng trong cơ quan nhà nước ở tỉnh Bắc Giang.

Theo chúng tôi, Bộ luật Hình sự có "tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" tại Điều 285 Bộ luật Hình sự là tội danh mà chúng ta có thể tham khảo nếu chúng ta muốn xác định trách nhiệm hình sự của những người liên quan trong vụ án của ông Chấn cách đây 10 năm, trong trường hợp chúng ta không chứng minh được họ xâm phạm hoạt động tư pháp.

Địa chỉ gây oan "chính danh": Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân Tối cao

Giả sử căn cứ xác định trách nhiệm bồi thường của nhà nước đã hội đủ trong vụ việc của ông Chấn (có bản án, quyết định chính thức xác định ông Chấn bị tù oan 10 năm) thì nhà nước sẽ phải bồi thường. Cụ thể cơ quan chịu trách nhiệm bồi thường cho ông Chấn là Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân Tối cao tại Hà Nội (Điều 29, Điều 32 Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước).

Nếu Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân Tối cao tại Hà Nội bồi thường thiệt hại cho ông Chấn (tiền từ ngân sách nhà nước) thì ai sẽ phải hoàn trả tiền cho ngân sách nhà nước hay không có ai phải hoàn trả khoản tiền này cho nhà nước?

Lỗi vô ý: gây oan thấu trời cũng khỏi móc túi bồi thường!

Theo Khoản 2 Điều 57 Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước, trường hợp nhiều người thi hành công vụ gây ra thiệt hại thì những người đó có nghĩa vụ liên đới hoàn trả. Tuy nhiên, trước tiên chúng ta cần xác định người thi hành công vụ có trách nhiệm hoàn trả hay không.

Theo Bộ luật Dân sự năm 2005, cơ quan tiến hành tố tụng phải bồi thường thiệt hại do người có thẩm quyền của mình gây ra khi thực hiện nhiệm vụ trong quá trình tiến hành tố tụng. Cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm yêu cầu người có thẩm quyền đã gây thiệt hại phải hoàn trả một khoản tiền theo quy định của pháp luật, nếu người có thẩm quyền có lỗi trong khi thi hành nhiệm vụ (Điều 620).

Điều 56 Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước quy định người thi hành công vụ có lỗi gây ra thiệt hại có nghĩa vụ hoàn trả cho ngân sách nhà nước một khoản tiền mà nhà nước đã bồi thường cho người bị thiệt hại theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền. Trường hợp người thi hành công vụ có lỗi vô ý gây ra thiệt hại thì không phải chịu trách nhiệm hoàn trả. Căn cứ theo đó, nếu những người tiến hành tố tụng trong vụ án của ông Chấn cách đây 10 năm không có lỗi hoặc có lỗi vô ý làm oan ông Chấn thì không có trách nhiệm hoàn trả.

Với những diễn biến vụ việc trong thời gian qua và với quy định của pháp luật hiện nay, rất khó để buộc những người tiến hành tố tụng trong vụ án của ông Chấn cách đây 10 năm (điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán, hội thẩm nhân dân theo hai thủ tục sơ và phúc thẩm) phải chịu trách nhiệm hoàn trả.

Quan sát thực tiễn pháp lý trong thời gian qua, do năng lực chuyên môn yếu kém hoặc do lỗi vô ý thì những người tiến hành tố tụng làm oan người vô tội đều không bị truy cứu trách nhiệm hình sự và hầu như là vấn đề hoàn trả tiền mà nhà nước đã bồi thường cũng không được đặt ra sau đó.

Như đã phân tích, trách nhiệm của những người tiến hành tố tụng trong vụ án của ông Chấn cách đây 10 năm sẽ là đề tài mà chúng ta tiếp tục bàn luận. Và nếu họ không hoàn trả khoản tiền mà nhà nước đã bồi thường cho ông Chấn thì chúng ta cần xem xét lại các quy định của pháp luật. Bởi lẽ số tiền mà nhà nước sẽ phải bồi thường cho ông Chấn là tiền từ ngân sách nhà nước, thực chất là tiền của nhân dân.

Danh sách các cán bộ gây nên cái án tù chung thân oan trái cho ông Chấn sau 10 năm trong tù theo tố cáo của ông Chấn gồm: Ông Thái Xuân Dũng, nguyên là Phó thủ trưởng cơ quan điều tra, Phó phòng Cảnh sát điều tra. Hiện nay, ông Dũng là Chánh thanh tra Công an tỉnh Bắc Giang, quân hàm đại tá.

Ông Lê Văn Dũng, thời điểm năm 2003 là Phó phòng Cảnh sát điều tra trực tiếp chỉ huy điều tra vụ án Nguyễn Thanh Chấn. Hiện ông này là Trưởng phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (PC47), quân hàm đại tá.

Ông Đào Văn Biên, điều tra viên nay là phó Trưởng phòng PC45; ông Nguyễn Đình Dung là cán bộ điều tra chính của vụ án Nguyễn Thanh Chấn, nay là Phó trưởng Công an huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Ông Trần Nhật Duật là điều tra viên, nay là Phó trưởng Công an huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Ông Nguyễn Trung Thành, điều tra viên, người trực tiếp hỏi cung ông Chấn, hiện đang là Phó trưởng phòng Công tác Đảng, công tác quần chúng. Riêng một điều tra viên khác tên là Tân đã chết vì tai nạn giao thông.

Riêng ông Phạm Văn Minh hiện đang giữ cương vị Giám đốc Công an tỉnh Bắc Giang, vào thời điểm năm 2003 khi ông Chấn bị bắt giữ để làm rõ, ông Minh đương chức Phó giám đốc - Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Bắc Giang cũng là người liên đới trách nhiệm.

Ngoài các cán bộ điều tra nói trên, còn có Phó viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang Nguyễn Tiến Lựu, người ký Bản cáo trạng số 51/KSĐT-HS ngày 10.2.2004. Thẩm phán Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Giang Nguyễn Minh Năng (chủ tọa) và thẩm phán Trần Văn Duyên đã xét xử phiên tòa sơ thẩm. (Ông Chấn còn bỏ sót ba hội thẩm nhân dân trong phiên tòa xử sơ thẩm).

Đại diện Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang giữ quyền công tố tại phiên tòa sơ thẩm ngày 26.3.2004 là ông Đặng Thế Vinh. Thư ký phiên tòa là ông Lê Khánh Hưng, cán bộ tòa án.

Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao Phạm Tuấn Chiêm, chủ tọa phiên tòa (nguyên là Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hà Giang) cùng hai thẩm phán Quản Hùng và Hoàng Doãn Đức. Đại diện Viện kiểm sát nhân dân Tối cao giữ quyền công tố phiên tòa phúc thẩm là ông Nguyễn Khắc Du, kiểm sát viên. (Ông Phạm Tuấn Chiêm ký bản án phúc thẩm số 1241/PTHS ngày 27.7.2004)

Theo Một thế giới