Ông Putin và nỗ lực trấn áp oligarch: Berezovsky vỡ giấc mộng

Ông Putin và nỗ lực trấn áp oligarch

Sau gần 10 năm, những vấn đề liên quan đến nỗ lực trấn áp oligarch (nhóm thiểu số thao túng) do Tổng thống Nga Vladimir Putin tiến hành vẫn chưa kết thúc.

Ngày 21.8, RIA - Novosti đưa tin một tòa án tại thủ đô Moscow, Nga, đang tổ chức phiên tòa liên quan đến tập đoàn dầu khí Yukos. Trước đây, tập đoàn này được lãnh đạo bởi tỉ phú Mikhail Khodorkovsky, một trong những oligarch lừng danh nhất nước Nga. Vốn dĩ, hỗn danh oligarch được dùng để đại diện cho nhóm thiểu số thao túng, từng là các tỉ phú đình đám trỗi dậy tại nước này sau những biến cố chính trị cách đây khoảng 20 năm. RIA - Novosti dẫn lời giới phân tích nhận định "trùm" Khodorkovsky có thể sẽ phải đối mặt những cáo buộc mới nên việc ông rời khỏi song sắt trại giam ngày càng xa hơn.

Nếu như thế, các đại gia giàu lên trong quá trình tư hữu hóa đầy tranh cãi tại Nga thời những năm 1990 đừng nên nghĩ rằng mọi chuyện đã rơi vào quên lãng. Hồi tháng 2, ngay trước thềm bầu cử tổng thống, ông Putin từng nhắc nhở những người giàu trên cần thanh toán các "lợi lộc trời cho" để hợp pháp hóa nguồn tài sản. Tờ The Wall Street Journal dẫn lời ông nói: "Chúng ta cần sang trang trong giai đoạn này". Cũng vào thời điểm trước thềm bầu cử, ông Putin tái khẳng định rằng việc các oligarch thâu tóm tài sản nhà nước là "không công bằng". Như vậy, nỗ lực trấn áp oligarch vẫn đang được xem như chính sách để Tổng thống Putin thu hút sự ủng hộ của dân chúng Nga. Đây là điều mà ông Putin theo đuổi suốt 10 năm qua và tỉ phú Khodorkovsky được xem như người "dính đòn" nặng nhất.

Tỉ phú Khodorkovsky ở tù sau khi Tổng thống Putin trấn áp oligarch - Ảnh: Economiafinanzas.com/ N-tv.de

Hồi kết của một ông trùm

Lúc 5 giờ sáng 25.10.2003, một chiếc chuyên cơ cá nhân Tupolev 154 hạ cánh tại sân bay đang bị đóng băng dày đặc tại thành phố Novosibirsk, thuộc vùng Siberia của Nga, để nạp nhiên liệu. Khi chiếc máy bay vừa đáp xuống, hơn 10 nhân viên của Cục An ninh liên bang Nga (FSB) được trang bị vũ khí tận răng bất ngờ ập đến chĩa súng vào tỉ phú Khodorkovsky rồi hô lớn: "Chúng tôi là FSB, giơ tay lên đầu nếu không chúng tôi sẽ bắn". Trùm Khodorkovsky, khi đó đang là người giàu nhất nước Nga, hiểu rằng mình đã bị "chiếu tướng" bởi Điện Kremlin, theo tờ The Telegraph. Theo nhiều nhận định, đây là cái giá cho việc ông trùm quá tự tin vào ảnh hưởng của mình đối với giới chính trị. Vì thế, kết quả trên là điều tất yếu đối với tỉ phú Khodorkovsky. Báo The Telegraph dẫn lời chiến lược gia Eric Kraus, thuộc Ngân hàng Đầu tư Sovlink Securities, nói: "Khodorkovsky mang hội chứng của một ngôi sao nhạc rock. Dường như ông ta nghĩ rằng mình có thể mua sự điều khiển của Duma quốc gia (Hạ viện Nga - NV)". Sau khi bị bắt, tỉ phú Khodorkovsky đối mặt với hàng loạt cáo buộc về gian lận trong kinh doanh, trốn thuế với tổng giá trị lên đến khoảng 1 tỉ USD. Ngoài ra, ông trùm này còn bị truy tố vì thâu tóm trái phép cổ phần của công ty quốc doanh Apatit hồi năm 1994.

Thực tế, ngay từ sớm, việc giàu lên của các oligarch, mà tiêu biểu là tỉ phú Khodorkovsky, đã hứng chịu không ít chỉ trích từ người dân Nga. Năm 1989, Khodorkovsky, từng là Phó bí thư Đoàn thanh niên của Viện Khoa học kỹ thuật Mendeleev, tham gia thành lập Ngân hàng Menatep. Khi đó, ông giữ chức cố vấn kinh tế cho chính phủ nên Ngân hàng Menatep luôn dồi dào vốn để cung cấp cho các doanh nghiệp giữa lúc nền kinh tế đang thiếu vốn trầm trọng. Nhờ đó, oligarch Khodorkovsky nhanh chóng phất lên. Ngoài ra, thông qua một chương trình cho thuê cổ phần và tài sản của một số tập đoàn quốc doanh trong các lĩnh vực quan trọng, ông từng bước thâu tóm nhiều tài sản nhà nước với giá rẻ mạt, trong đó có Công ty dầu khí Yukos.

Vì thế, nhiều ý kiến cho rằng việc trấn áp các oligarch như Khodorkovsky là cần thiết để phát triển kinh tế bền vững. Năm 2003, tờ The Telegraph dẫn lời chiến lược gia Chris Weafer, thuộc Ngân hàng Alfa, nhận xét: "Nếu điều này (trấn áp oligarch - NV) kết thúc thuận lợi sẽ tốt hơn cho môi trường đầu tư. Điều đó đồng nghĩa với việc chính phủ sẽ có thể thúc đẩy cải cách kinh tế bằng cách tạo ra sự tách bạch rõ ràng hơn giữa nhà nước và doanh nghiệp". Trong khi đó, cũng có một số chỉ trích từ phương Tây cho rằng việc trấn áp các oligarch có động cơ chính trị của Điện Kremlin.

Nga chính thức gia nhập WTO

Ngày 22.8, Nga chính thức trở thành nền kinh tế thứ 156 đứng vào hàng ngũ Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) sau khi mọi thủ tục cần thiết đã được hoàn thành từ tháng 7. Theo AFP, trước nay Nga vẫn là nền kinh tế lớn cuối cùng của thế giới đứng ngoài WTO do quá trình thương thảo diễn ra khá gay cấn và kéo dài đến 18 năm. EU, đối tác thương mại lớn nhất của Nga, hôm qua ra tuyên bố viết: "Gia nhập WTO là bước ngoặt đánh dấu sự hòa nhập sâu rộng hơn nữa của Nga vào nền kinh tế thế giới. Sự kiện này sẽ mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp Nga, châu Âu và các đối tác khác".

Theo giới quan sát, Moscow đã phải chấp nhận thay đổi khá đáng kể trong nhiều phương diện đời sống chính trị xã hội, kinh tế, lập pháp để gia nhập WTO và thu hút nhà đầu tư. Những cam kết và các tiêu chí cũng như quy định trong tổ chức sẽ khiến Nga tiếp tục phải thay đổi. Ngược lại, với sức mạnh của nền kinh tế trị giá 2.000 tỉ USD, Moscow sẽ là một thành viên nặng ký trong tổ chức, có khả năng thể hiện vai trò trong việc thực hiện lẫn thay đổi luật chơi chung.

Theo Thanh Niên