Phòng bệnh viêm não virus trong mùa hè

Di chứng nặng nề từ viêm não virus

Viêm não virus là bệnh nguy hiểm do nhiều loại virus gây nên, thường gây tổn thương ở não, để lại di chứng thần kinh và tử vong cao. Việt Nam là nước nhiệt đới, lưu hành nhiều bệnh truyền nhiễm do côn trùng truyền trong đó có các bệnh viêm não virus.

Ảnh minh họa.

Bùng phát tại Nghệ An

Từ đầu tháng 3 đến nay, tại Trung tâm Bệnh Nhiệt đới (Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An), Khoa Bệnh Nhiệt đới (BV Sản Nhi Nghệ An) ngày nào cũng có bệnh nhân nhập viện theo dõi, điều trị các bệnh lý viêm màng não virus. Bệnh viêm màng não đang có chiều hướng gia tăng, có dấu hiệu lây lan nhanh; đáng nói không chỉ có trẻ em mà người lớn cũng mắc bệnh.

Cách đây 10 ngày, con trai 6 tuổi của chị Nguyễn Thị Lương và anh Trần Văn Tú ở phường Quán Bàu, thành phố Vinh bị sốt kèm theo đau đầu và buồn nôn, đau mỏi cơ thể. Sau đó triệu chứng này cũng xuất hiện với chị Lương và anh Tú. Sau khi thăm khám, chị Lương, anh Tú và cháu nhỏ đều phải nhập viện do viêm màng não virus. Sau 5 ngày nhập viện, sức khỏe của các thành viên trong gia đình dần ổn định. Nhưng theo bác sĩ, cả gia đình chị Lương vẫn phải nằm điều trị để theo dõi thêm.

Trong thời gian gần đây, trên địa bàn phát hiện khá nhiều trường hợp viêm màng não, trong đó chủ yếu là viêm não do virus. Hiện, Trung tâm Bệnh Nhiệt đới (BV Hữu nghị đa khoa Nghệ An) đã điều trị cho 40 bệnh nhân viêm màng não do virus. Chỉ riêng ngày 19/4, trong số 9 bệnh nhân nhập viện đã có 8 bệnh nhân bị bệnh này.

Trên thực tế, bệnh viêm màng não đang có dấu hiệu lây lan ra cộng đồng, nhưng các cơ sở y tế cũng như các cơ quan chức năng chuyên môn vẫn chưa xác định rõ, chưa xét nghiệm phân lập được cụ thể loại virus gây bệnh thuộc chủng gì, cơ chế gây bệnh như thế nào. Vì thế, việc điều trị hiện nay chủ yếu là điều trị triệu chứng.

Tiến sĩ Quế Anh Trâm - Giám đốc Trung tâm Bệnh Nhiệt đới cho biết, các trường hợp Trung tâm tiếp nhận mang tính chất cộng đồng và gia đình, có nhiều gia đình có 4 - 5 người cùng bị viêm màng não với triệu chứng gần giống nhau và chọc tủy xét nghiệm cho ra kết quả viêm màng não nghi do virus. Trung tâm cũng đã gửi mẫu bệnh phẩm tới Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương.

Không chỉ ở người lớn mà khoảng 2 tuần trở lại đây, trong số 153 bệnh nhi nhập viện tại Khoa Bệnh Nhiệt đới (BV Sản Nhi Nghệ An) có 130 trẻ nhập viện do viêm màng não virus. Số lượng bệnh nhi này tăng gấp ba lần so với cùng kỳ năm 2020. Các bệnh nhi nhập viện với triệu chứng sốt, nôn, đau đầu, bú kém, tiêu chảy, nốt phỏng ở tay/chân/miệng, co giật. Tình hình dịch bệnh đang diễn biến phức tạp, nhiều gia đình có 2 - 3 thành viên cùng nhập viện.

BS Võ Mạnh Hùng -Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, BV Sản Nhi Nghệ An cho hay: "Với các triệu chứng trên, chúng tôi nghĩ nhiều đến viêm màng não do Enterovirus -virus đường tiêu hóa".

Một số dấu hiệu cơ bản

Theo các chuyên gia y tế, biểu hiện chính của bệnh là sốt cao và kèm theo các triệu chứng liên quan đến tổn thương hệ thần kinh trung ương bao gồm: nhức đầu dữ dội, buồn nôn và nôn mửa, cứng cổ, lú lẫn, mất định hướng, co giật, rối loạn nghe nói, ảo giác, đờ đẫn, hôn mê...Người già và trẻ em là những người có nguy cơ cao bị mắc bệnh nặng.

Các căn nguyên gây viêm não thường là các virus arbo (trong đó có virus viêm não Nhật Bản), virus herpes, các virus đường ruột (như EV 71 gây bệnh tay chân miệng), sởi, quai bị và các virus khác mà ta chưa biết rõ,... Do các triệu chứng lâm sàng rất khó phân biệt giữa các chủng virus nên việc chẩn đoán nguyên nhân phải thông qua việc xét nghiệm.

Theo PGS.TS Trần Đắc Phu - nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, virus Coxsackie là một chủng siêu vi ở đường tiêu hóa, có khả năng gây nhiều loại bệnh cho trẻ em như hội chứng viêm não vô khuẩn, bệnh cúm mùa hè, bệnh tay - chân - miệng, viêm cơ tim... Căn bệnh này ghi nhận rải rác quanh năm nhưng thường số ca mắc tăng cao trong những tháng hè. Bệnh sẽ để lại nhiều di chứng nặng nề như bại não, liệt chân, tay, bị mắc động kinh...

TS Nguyễn Tiến Dũng - nguyên Trưởng khoa Nhi, BV Bạch Mai cho biết, biểu hiện lâm sàng ở trẻ rất đa dạng và thay đổi tùy theo lứa tuổi. Bệnh thường khởi phát với các triệu chứng đơn giản như sốt (sốt rất cao, dai dẳng), nôn không giải thích được (không phải do thức ăn, chán ăn, không có tiêu chảy kèm theo), đau đầu, có khi hết sốt mà vẫn đau đầu. Cũng có trường hợp trẻ nôn nhiều hoặc không đáng kể, thậm chí kèm theo tiêu chảy.

Đặc biệt, khi trẻ kêu đau đầu nhiều thì cha mẹ cần nghĩ ngay đến bệnh viêm não, màng não và đưa con đi khám gấp. Trường hợp nặng bé co giật, rối loạn thần kinh như lờ đờ, mệt, li bì, nặng hơn thì hôn mê. Những triệu chứng như đau đầu, buồn nôn, sốt cao rất dễ nhầm lẫn với bệnh lý viêm đường hô hấp, sốt virus khác.

Bệnh diễn tiến nhanh

Hiện nay đang vào mùa dịch nên để chủ động phòng chống bệnh viêm não virus, trong đó có viêm não Nhật Bản, Bộ Y tế khuyến cáo người dân và cộng đồng cần thực hiện các biện pháp như đưa trẻ đi tiêm phòng đầy đủ và và đúng lịch; Thực hiện tốt vệ sinh môi trường, nhà ở sạch sẽ, vệ sinh chuồng trại chăn nuôi, chuồng gia súc phải xa nhà, diệt muỗi tại các chuồng trại gia súc, loại bỏ các ổ bọ gậy.

Bên cạnh đó phải nằm màn kể cả ban ngày và ban đêm, thường xuyên sử dụng các biện pháp xua, diệt muỗi; không để trẻ em chơi gần chuồng gia súc. Thường xuyên rửa tay với xà phòng, đảm bảo an toàn thực phẩm, ăn chín, uống chín. Hạn chế tiếp xúc với người bệnh và đeo khẩu trang khi chăm sóc người bệnh. Ngoài ra, nếu có các dấu hiệu: sốt cao và kèm theo những rối loạn ở hệ thống thần kinh trung ương (co giật, rối loạn vận động, lơ mơ, hôn mê ...) phải đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Ông Trần Đắc Phu cho biết đường lây nhiễm virus Coxsackie chủ yếu là qua phân và miệng mặc dù trong một số trường hợp virus có thể lây qua nước bọt và đờm rãi li ti bay trong không khí từ bệnh nhân khác. Các vật dụng cá nhân như dụng cụ, vị trí mà trẻ nằm thay tã lót, đồ chơi trẻ em đã tiếp xúc với dịch tiết từ cơ thể bệnh nhân có chứa virus cũng có thể là nguyên nhân truyền bệnh.

Viêm não do virus xuất hiện quanh năm, mùa dịch vào các tháng hè và đỉnh điểm là tháng 6-8. Bệnh nguy hiểm ở chỗ nếu không được phát hiện sớm, chữa kịp thời thì sẽ để lại nhiều di chứng nặng nề như bại não, liệt chân, tay, bị mắc động kinh, điếc, trí nhớ kém, ảnh hưởng đến kết quả học tập..., và có tỉ lệ tử vong từ 10% đến 15%.

Bộ Y tế khuyến cáo người dân phải giữ gìn vệ sinh chung; thực hiện ăn chín, uống chín; bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm; tăng cường vệ sinh cá nhân. Các bậc phụ huynh nên chú ý, khi các bé có biểu hiện sốt, rối loạn tiêu hóa, khó thở... cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để khám phát hiện bệnh và điều trị kịp thời. Trong trường hợp nghi ngờ, để khẳng định bệnh, bác sĩ sẽ phải tiến hành chọc dịch não tủy để xác định căn nguyên, điều trị sớm, tránh tình trạng phát hiện muộn, trẻ có nguy cơ để lại di chứng thần kinh.