Tại sao CHDC Congo muốn ký với Mỹ thỏa thuận khoáng sản giống Ukraine?

Các quan chức CHDC Congo đang trao đổi hàng ngày với chính phủ Mỹ nhằm đạt được một thỏa thuận đổi khoáng sản lấy an ninh, tương tự thỏa thuận tiềm năng giữa Ukraine và Mỹ.

Theo kênh Al Jazeera ngày 17/3, động thái này diễn ra trong bối cảnh bạo lực leo thang ở quốc gia Đông Phi này. Nhóm vũ trang nổi dậy M23 đã chiếm lãnh thổ ở các khu vực giàu vàng và coltan – một khoáng chất quan trọng trong sản xuất thiết bị điện tử.

Mặc dù chưa có đề xuất chính thức nào về thỏa thuận với Mỹ, nhưng các nhà lập pháp CHDC Congo dường như hy vọng Mỹ sẽ triển khai binh sĩ để giúp kiểm soát xung đột, đổi lại quyền khai thác khoáng sản. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng chưa rõ liệu liên minh như vậy có phù hợp với chính sách “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Donald Trump hay không.

Ông Daniel van Dalen, nhà phân tích cấp cao tại công ty tình báo an ninh Signal Risk tại Nam Phi, bình luận với Al Jazeera: “Kịch bản khả thi nhất của một thỏa thuận như vậy là Mỹ cung cấp thiết bị quân sự cho CHDC Congo thay vì hỗ trợ quân đội trực tiếp”.

Tại sao CHDC Congo muốn có thỏa thuận khoáng sản với Mỹ ngay lúc này?

Người dân tại một khu chợ ở Bukavu, tỉnh Nam Kivu, CHDC Congo. Ảnh: THX/TTXVN

Các quan sát viên cho rằng CHDC Congo đã nảy ra đề xuất trên khi thấy Mỹ và Ukraine đang tiến hành một đề xuất tương tự.

Đề xuất đó yêu cầu Ukraine chuyển 50% doanh thu từ khoáng sản để nhận được cam kết tài chính dài hạn từ Mỹ nhằm đảm bảo Ukraine phát triển ổn định và thịnh vượng về kinh tế.

Theo hãng tin Reuters, ông Andre Wameso, Phó Chánh văn phòng của Tổng thống CHDC Congo Felix Tshisekedi, đã tới Mỹ vào đầu tháng này để thảo luận về quan hệ đối tác tương tự với các quan chức Mỹ. Tuy nhiên, giới chức CHDC Congo chưa tiết lộ chi tiết cụ thể về thỏa thuận này.

Giống như Ukraine, CHDC Congo cần các đối tác an ninh để giành chiến thắng trong cuộc chiến chống nhóm M23 và trên 100 nhóm vũ trang khác đang kiểm soát các mỏ khoáng sản sinh lợi trên khắp cả nước. Quốc gia giàu tài nguyên này là nhà sản xuất lớn các kim loại như thiếc, tungsten, tantalum và vàng. Đây là những khoáng sản quan trọng trong sản xuất thiết bị điện tử, vũ khí, xe điện và công nghệ khác. Tài nguyên thiên nhiên chưa được khai thác của CHDC Congo ước tính trị giá khoảng 24.000 tỷ USD.

Các nhà lập pháp CHDC Congo đã đề xuất gì?

Video đang HOT

Ngày 21/2, Hội đồng Doanh nghiệp châu Phi đã gửi thư tới Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, mời gọi Mỹ đầu tư vào tài nguyên chưa khai thác của CHDC Congo. Nhóm này cho biết họ hành động thay mặt Thượng nghị sĩ CHDC Congo Pierre Kanda Kalambayi, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Bảo vệ biên giới của Thượng viện nước này.

Hội đồng Doanh nghiệp châu Phi đề xuất rằng quyền tiếp cận các khoản đầu tư này có thể được thực hiện để đổi lấy quan hệ đối tác kinh tế và an ninh dài hạn mang lại lợi ích cho cả hai quốc gia.

Cụ thể, đề xuất bao gồm: Quyền tiếp cận các mỏ khoáng sản của CHDC Congo dành cho các công ty công nghệ và quốc phòng Mỹ, cùng với quyền tiếp cận một cảng xuất khẩu; kiểm soát một kho dự trữ khoáng sản chung của CHDC Congo để phân chia giữa hai nước. Đổi lại, Mỹ sẽ cung cấp đào tạo và thiết bị cho lực lượng CHDC Congo cũng như cho phép tiếp cận trực tiếp quân đội Mỹ tại CHDC Congo.

Tuần trước, các quan chức Mỹ đã bày tỏ sẵn sàng cân nhắc các đề xuất này nhưng không phản hồi trực tiếp.

Một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ nói với Reuters: “Mỹ sẵn sàng thảo luận về các quan hệ đối tác trong lĩnh vực này phù hợp với Chương trình ‘Nước Mỹ trên hết’ của chính quyền Tổng thống Trump ”. Quan chức này nhấn mạnh rằng CHDC Congo có một phần đáng kể các khoáng sản quan trọng của thế giới phục vụ công nghệ tiên tiến.

Phát ngôn viên cũng cho biết Mỹ muốn thúc đẩy đầu tư khu vực tư nhân vào CHDC Congo một cách có trách nhiệm và minh bạch.

Xung đột vũ trang ở CHDC Congo diễn ra như thế nào?

Binh sĩ CHDC Congo gác tại Kinshasa. Ảnh: AFP/TTXVN

CHDC Congo đã chìm trong xung đột kéo dài hơn 30 năm. Đất nước này đã trải qua hai cuộc nội chiến từ năm 1996 đến 2002, cũng như cuộc nổi dậy hiện tại của M23, khiến hàng nghìn người thiệt mạng và hàng triệu người phải di dời.

Đánh bại nhóm vũ trang M23 là ưu tiên hàng đầu của Tổng thống Felix Tshisekedi. Mặc dù hiện có nhiều lực lượng gìn giữ hòa bình, bao gồm phái bộ Liên hợp quốc (MONUSCO), nhưng M23 vẫn chiếm được ít nhất hai thành phố lớn là Goma và Bukavu trong một cuộc tấn công chớp nhoáng. Nhóm này đang tiến về Walikale, một trung tâm khai thác khoáng sản quan trọng.

Xung đột với Rwanda càng làm tình hình phức tạp hơn. Liên hợp quốc và Mỹ đã cáo buộc Rwanda hậu thuẫn M23 và cung cấp binh sĩ cho nhóm này, đồng thời buộc tội M23 buôn lậu vàng, coltan và các khoáng sản khác ra khỏi CHDC Congo.

Tổng thống Rwanda Paul Kagame phủ nhận mọi liên hệ với M23 nhưng trước đây đã giải thích cho động thái đưa binh sĩ Rwanda vào CHDC Congo nhằm bảo vệ người Tutsi Congo khỏi bị phân biệt đối xử. Rwanda cũng cáo buộc CHDC Congo chứa chấp các nhóm vũ trang Hutu liên quan đến cuộc diệt chủng năm 1994.

Nhiều nhà phân tích lo ngại rằng kịch bản cũ đang tái diễn khi M23 kiểm soát các mỏ khoáng sản sinh lợi ở miền Đông CHDC Congo. Liên minh châu Âu (EU), vốn đã ký một thỏa thuận cung cấp khoáng sản với Rwanda vào tháng 2/2024, đang xem xét hủy bỏ hợp đồng này.

Các quốc gia châu Âu và Mỹ gần đây đã áp đặt lệnh trừng phạt các quan chức cấp cao của Rwanda có liên quan đến tình trạng bạo lực hiện nay ở miền Đông CHDC Congo, đồng thời kêu gọi chính quyền của Tổng thống Kagame rút quân.

Tuần này, người phát ngôn CHDC Congo Patrick Muyaya nói rằng nước này đặc biệt hoan nghênh Mỹ. Ông nói: “Nếu hôm nay các nhà đầu tư Mỹ quan tâm đến CHDC Congo, rõ ràng họ sẽ có cơ hội… CHDC Congo có các nguồn tài nguyên sẵn có, và việc có vốn Mỹ đầu tư vào đây cũng sẽ rất tốt”.

Tuy nhiên, nhà phân tích Daniel van Dalen cho rằng khó có khả năng Mỹ tìm cách sở hữu các mỏ ở CHDC Congo như các chính trị gia nước này đã đề xuất. Theo ông, kịch bản khả thi hơn là Mỹ sẽ mua khoáng sản trực tiếp từ chính phủ CHDC Congo.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Quang cảnh thành phố Bukavu, tỉnh Nam Kivu, CHDC Congo. Ảnh: THX/TTXVN

Mỹ và CHDC Congo đã từng có quan hệ hợp tác dưới thời Tổng thống Mỹ Joe Biden, nhưng chưa rõ liệu CHDC Congo và Mỹ có ký kết bất kỳ thỏa thuận nào hay không.

Mặc dù không có công ty Mỹ nào hoạt động tại CHDC Congo, nhưng Mỹ vẫn đang đầu tư vào Hành lang Lobito, một dự án hạ tầng mà sẽ theo đó sẽ xây dựng đường sắt và cảng để xuất khẩu khoáng sản của CHDC Congo qua nước láng giềng Angola.

Dưới thời Tổng thống Trump, quan hệ giữa hai nước sẽ mang tính giao dịch hơn, giống như cách tiếp cận của Mỹ với Ukraine. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng đặt câu hỏi liệu trang thiết bị quân sự mới của Mỹ có thể thay đổi cục diện cuộc chiến ngay lập tức hay không, khi M23 vẫn tiếp tục tiến về thủ đô Kinshasa.

Hỗ trợ từ Mỹ có thể giúp CHDC Congo cải tổ quân đội yếu kém trong trung và dài hạn, nhưng chưa chắc đã tạo ra thay đổi đáng kể trong thời gian ngắn.

Mỹ tìm kiếm thỏa thuận khoáng sản 'tốt hơn' với Ukraine Ngày 5/3, kênh truyền hình CBS News dẫn nguồn thạo tin cho biết Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện đang tìm kiếm một thỏa thuận khoáng sản "lớn hơn và tốt hơn" với Ukraine, và các điều khoản trước đó có thể thay đổi. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (phải) trong cuộc gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump (giữa) tại Washington, DC ngày...