Thoả thuận khoa học đột phá hơn 40 năm giữa Mỹ và Trung Quốc đứng trước nguy cơ đổ vỡ

Ngoại trưởng Blinken thăm Trung Quốc: Rộng đường trao đổi cấp cao

Dù quan hệ Mỹ - Trung có thể khó đạt được đột phá sau chuyến thăm của ông Blinken nhưng nó sẽ mở ra cơ hội cho nhiều cuộc gặp cấp cao trong tương lai.

Chiều 18-6, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã gặp Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc (TQ) Tần Cương, chính thức bắt đầu chuyến thăm TQ kéo dài hai ngày.

Đây là chuyến thăm đầu tiên của một ngoại trưởng Mỹ tới TQ kể từ năm 2018. Chuyến công du này đã bị hoãn hồi tháng 2 vừa qua do căng thẳng giữa hai bên gia tăng sau vụ Mỹ bắn hạ khí cầu do thám TQ, trong khi Bắc Kinh khẳng định khí cầu phục vụ nghiên cứu khí tượng và cho rằng Washington phản ứng thái quá.

Giới chuyên gia cho rằng chuyến thăm của ông Blinken báo hiệu ý chí, mong muốn tái hợp tác, gắn kết của cả hai bên nhưng triển vọng đạt được đột phá thì rất mong manh. Chuyên gia cao cấp tại Trung tâm Chiến lược và an ninh quốc tế của ĐH Thanh Hoa (TQ) Zhou Bo cho rằng dù các cuộc gặp song phương giữa ông Blinken với các quan chức TQ sẽ có lợi cho quan hệ hai bên nhưng có tác động không đáng kể đến việc làm tan băng mối quan hệ.

Chuyến thăm của ông Blinken diễn ra trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung ngày một căng thẳng kể từ tháng 8 năm ngoái, khi chủ tịch Hạ viện Mỹ lúc đó là bà Nancy Peolosi thăm Đài Loan.

Gần đây, một loạt diễn biến căng thẳng giữa hai bên đã xảy ra như việc Mỹ ký kết thỏa thuận thương mại với Đài Loan, chiến đấu cơ, tàu chiến TQ suýt va chạm với chiến đấu cơ, tàu chiến Mỹ, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng TQ Lý Thượng Phúc từ chối gặp người đồng cấp Mỹ Lloyd Austin bên lề Đối thoại Shangri-la tại Singapore...

Mỹ - Trung hy vọng và dịu giọng

Ngày 18-6, bà Hoa Xuân Oánh - trợ lý Bộ trưởng Bộ Ngoại giao TQ đăng lên Twitter bức ảnh ông Tần và ông Blinken bắt tay nhau trước khi hội đàm kèm thông điệp : "Hy vọng cuộc gặp này có thể giúp đưa quan hệ Trung - Mỹ trở lại với những gì lãnh đạo hai nước đã nhất trí ở Bali".

Bà Hoa muốn nói đến cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch TQ Tập Cận Bình bên lề Hội nghị thượng đỉnh G20 ở Bali (Indonesia) vào tháng 11 năm ngoái. Cuộc gặp đã xoa dịu căng thẳng khi hai nhà lãnh đạo cam kết giữ liên lạc song phương thường xuyên.

Dự kiến trong thời gian ở TQ, ông Blinken sẽ gặp Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban Công tác đối ngoại trung ương đảng Cộng sản TQ Vương Nghị, lãnh đạo các doanh nghiệp Mỹ ở TQ... và đặc biệt là có khả năng gặp Chủ tịch TQ Tập Cận Bình.

Ông Blinken sẽ thảo luận với phía TQ việc ưu tiên duy trì các đường dây liên lạc luôn mở nhằm quản lý mối quan hệ giữa hai bên, tránh để căng thẳng bùng lên thành khủng hoảng, đồng thời trao đổi về các vấn đề hai nước quan tâm, bao gồm biến đổi khí hậu, ổn định kinh tế thế giới, tăng cường đường bay thương mại giữa hai nước, khởi động lại một số hoạt động giao lưu nhân dân...

Trước chuyến thăm, Bộ trưởng Tần đã điện đàm với ông Blinken, nhắn nhủ Mỹ nên tôn trọng và ngừng gây tổn hại đến chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển của TQ, đặc biệt là vấn đề Đài Loan.

Chuyên gia về quan hệ Mỹ - Trung tại Học viện Khoa học xã hội TQ Lu Xiang cho rằng giọng điệu của hai bên trong cuộc điện đàm giữa ông Tần và ông Blinken trước chuyến thăm tương đối kiềm chế. Đặc biệt, ông Lu cho biết thông cáo sau điện đàm của phía Mỹ không đề cập bất kỳ mối quan tâm cụ thể nào, chẳng hạn như Đài Loan, mà chỉ nói chung chung rằng hai bên đã thảo luận về các vấn đề song phương và toàn cầu.

"Cảm nhận của cá nhân tôi là Mỹ hiện đã nhận thức đầy đủ rằng quan hệ Mỹ - Trung không chỉ ở điểm thấp nhất mà còn ở giai đoạn rất nhạy cảm. Vì vậy Mỹ có vẻ thận trọng hơn trong giai đoạn này" - ông Lu nhận định.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken gặp Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc Tần Cương vào ngày 18-6. Ảnh: HUA CHUNYIN/TWITTER

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken hội đàm với Bộ trưởng Bộ Ngoại giao TQ Tần Cương ở Bắc Kinh vào ngày 18-6. Ảnh: REUTERS

Nền tảng để cải thiện quan hệ

Trong bối cảnh TQ đang gặp phải những thách thức về kinh tế như tăng trưởng chậm, tỉ lệ thất nghiệp tăng, đầu tư nước ngoài không cao..., TQ dường như đang mong muốn đón tiếp Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Janet Yellen và Bộ trưởng Bộ Thương mại Mỹ Gina Raimondo để giải quyết các hạn chế về công nghệ của Mỹ đối với TQ và những vấn đề kinh tế khác.

Tuy nhiên, thay vì chấp nhận các ưu tiên của TQ rằng các cố vấn kinh tế hàng đầu của Mỹ nên đến TQ trước, Nhà Trắng vẫn chọn ông Blinken, một trong những người thân cận nhất của ông Biden, là người đầu tiên đến Bắc Kinh, tờ The Washington Post dẫn lời các nguồn thạo tin cho hay.

Do đó, theo các chuyên gia, các quan chức TQ coi chuyến thăm của ông Blinken là một bước cần thiết để mở ra các cuộc gặp tiếp theo với các quan chức kinh tế, thương mại Mỹ mà Bắc Kinh mong muốn.

Chuyên gia cấp cao David Dollar của Viện Brookings (Mỹ) nói: "Điều có thể hy vọng nhất là chuyến thăm của ông Blinken sẽ tạo tiền đề cho các chuyến thăm sau này của Bộ trưởng Yellen và Bộ trưởng Raimondo... TQ lo ngại về nhiều hạn chế thương mại và công nghệ nhưng nhóm của ông Blinken không phải là bên phù hợp để đàm phán về những vấn đề đó".

Các quan chức TQ cũng đang mong muốn ông Tập tham gia Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở TP San Francisco (Mỹ) vào tháng 11 như một cơ hội để ông Tập gặp ông Biden.

"Nếu có hy vọng về bất kỳ kết quả cụ thể nào từ chuyến thăm này, đó có thể là tín hiệu cho thấy nhà lãnh đạo TQ (ông Tập) sẽ tới Mỹ để tham dự APEC. Để điều đó thành hiện thực, chuyến thăm của ông Blinken cần phải tạo ra những động lực tích cực hơn" - ông Wang Yong, Giám đốc Trung tâm Kinh tế chính trị quốc tế tại ĐH Bắc Kinh (TQ), nhận định.