Vùng đất Phật Tây Thiên

Dấu tích Chăm cổ kính ở miền đất võ Bình Định

Du khách sẽ được chiêm ngưỡng di sản văn hóa Chăm vô giá với những ngọn tháp từ hàng nghìn năm, rêu phong và cổ kính ở Bình Định.

Các di tích Chăm ở Bình Định hết sức phong phú và độc đáo.

1. Tháp Bình Lâm

Được xây dựng trên một gò đất thuộc xã Phước Hòa, huyện Tuy Phước cách Quy Nhơn khoảng hơn 20 km, tháp cao 20 mét được chia làm 3 tầng có hoa văn trang trí tinh tế. Đây được coi là một trong những ngọn tháp đẹp, thanh tú, có kiến trúc hài hòa tiêu biểu của kiến trúc Chăm.

Ngôi tháp được xây dựng hoàn toàn bằng gạch có cửa hướng chính quay về phía đông. Người yêu kiến trúc sẽ dễ dàng nhận thấy vẻ đẹp nhất của tháp chính là những vòm cửa giả, các mô típ hoa văn đều được tạo trực tiếp lên gạch với hình dáng, tỉ lệ cân đối. Tháp được xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật vào năm 1993.

2. Tháp Bánh Ít (tháp Bạc)

Tháp Bánh Ít là quần thể kiến trúc độc đáo. Ảnh: Sotaydulich

Tháp được xây dựng vào cuối thế kỷ 11, đầu thế kỷ 12 tại xã Phước Hiệp, Tuy Phước, trên đỉnh một quả đồi, cách Quy Nhơn 20 km. Đây là một quần thể gồm 4 tháp, đứng nhìn từ xa trông giống như chiếc bánh ít nên gọi là tháp Bánh Ít. Mỗi tháp là một kiến trúc riêng biệt, mỗi sắc thái khác nhau. Ngôi tháp chính cao khoảng 20 m với mặt nền vuông được trang trí khá đẹp cùng các cột tháp được tạo dáng thanh thoát. Phần cửa cũng được với những hoa văn hình xoắn kết nối với nhau tạo nên một kiến trúc rất hài hòa.

Với tuổi đời hàng nghìn năm, mái tường rêu phong và những bức phù điêu sinh động, Bánh Ít là quần thể kiến trúc độc đáo, có giá trị nghệ thuật cao trong toàn bộ di tích tháp Chăm còn lại trên đất nước Việt Nam. Cụm tháp được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1982.

3. Tháp đôi

Được xây dựng vào cuối thế kỷ 12, nằm ở phường Đống Đa, Quy Nhơn, đây là công trình kiến trúc đẹp và độc đáo gồm 2 tháp. Tháp đôi được xếp vào loại đẹp độc nhất vô nhị của nghệ thuật kiến trúc Chăm Pa. Cả hai đều không phải là tháp vuông nhiều tầng theo truyền thống, mà là một cấu trúc gồm hai phần chính: khối thân vuông và phần đỉnh hình tháp mặt cong, các góc tháp hiện lên những tượng chim thành Garuda hai tay đưa cao như muốn nâng đỡ tháp mái. Vòm trên của các cửa cao vút lên như những mũi tên, mang dáng dấp kiến trúc của Ấn Độ. Tháp được xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1980.

4. Tháp Cánh Tiên

Những hoa văn ở đỉnh tháp được chạm trổ tinh xảo. Ảnh: zizi

Tháp được xây dựng bên trong quần thể di tích thành Đồ Bàn, xã Nhơn Hậu, huyện An Nhơn vào thế kỷ 12. Điểm đặc biệt của tháp Cánh Tiên là phần phía trong các cột ốp tường được ốp kín bằng các phiến đá sa thạch chạm khắc hoa văn dây xoắn. Ngôi tháp được tạo dáng, thanh thoát với bố cục hợp lý, trang nghiêm.

Tháp có 4 tầng thu nhỏ về phía trên, tầng nào cũng có 4 tháp góc trang trí, mỗi góc lại có những tầng nhỏ, tạo dáng lá lật nhỏ dần về phía trên tạo cảm giác như cánh chim đang bay. Từ vai tháp trở lên, 4 phía đều giống như cánh tiên bay lên nên được gọi là tháp Cánh Tiên. Khác với nhiều tháp khác, phần trang trí tháp Cánh Tiên rất cầu kỳ từ hệ thống vòm cửa đến dải hoa văn hình xoắn xếp lớp đến các khối đá ốp được chạm khắc hoa văn tinh tế tạo nên một vẻ đẹp trang nhã nhưng vẫn rất bề thế. Tháp được xếp hạng ti tích kiến trúc nghệ thuật năm 1982.

5. Tháp Dương Long (tháp Ngà)

Là một quần thể gồm 3 tháp (tháp giữa cao 42 m, hai tháp bên cao 38 m), tháp Dương Long được xây dựng vào cuối thế kỷ 12, thuộc huyện Tây Sơn, cách Quy Nhơn 50 km. Với nghệ thuật chạm trổ điêu luyện, các đường nét thể hiện trên tháp vừa hoành tráng vừa lộng lẫy, tinh tế và mềm mại. Cùng những họa tiết trang trí vừa sống động, chân thực, vừa huyền ảo, kỳ bí, tháp Dương Long được đánh giá là một trong những tháp Chăm đẹp nhất miền Trung. Tháp được xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1980.

6. Tháp Phú Lốc (tháp Vàng)

Ngọn tháp trơ trọi trên một quả đồi vắng. Ảnh: Panoramio

Thuộc xã Nhơn Thành, huyện An Nhơn, tháp được xây dựng trên một đồi cao có vẻ đìu hiu. Đứng từ dưới chân tháp, du khách có thể nhìn khắp 4 hướng những cảnh trí xung quanh. Phần trang trí tháp với đá ốp xung quanh. Tại đây có thể nhìn thấy cả vùng đồng bằng rộng lớn của hai huyện An Nhơn và Phù Cát.

Với lối trang trí đơn giản với các cột đá được ốp xung quanh tháp, phần trang trí chủ yếu thể hiện ở trên các cửa giả, bao quanh trên vòm mỗi cửa là các bức phù điêu, tháp được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1995.

7. Tháp Thủ Thiện

Tháp được xây cất trên một vùng đất thấp, trên bờ nam sông Kôn thuộc xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn, cách Quy Nhơn khoảng 35 km về hướng Tây Bắc. Như các ngôi tháp Chăm truyền thống khác, tháp Thủ Thiệm là một kiến trúc tháp tầng vuông gồm thân và ba tầng phía trên.

Trên các mặt tường phía ngoài và các tầng tháp được tô điểm bằng các hình tháp nhỏ, tuy nhiên các cột ốp trơn, phẳng và không có hoa văn trang trí, các ô dọc trên tường nằm giữa các cột không những không được chạm khắc hoa văn mà còn biến thành một gờ nổi lớn nhô ra mạnh. Tháp có quy mô nhỏ, kiểu dáng trang nhã, thanh thoát, kỳ bí.

Theo VNE